Μια από τις πλέον σοβαρές μορφές οργανωμένου εγκλήματος σε διεθνές επίπεδο και κατάφωρη καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αποτελεί η εμπορία ανθρώπων. Πρόκειται για ένα έγκλημα αθέατο με στόχο το κέρδος όπου τα θύματα -άνδρες, γυναίκες και παιδιά- αντιμετωπίζονται ως εμπόρευμα.
Εμπορία και παράνομη διακίνηση ανθρώπων είναι η πρόσληψη, μεταφορά, προώθηση εντός ή εκτός του κράτους, κατακράτηση, υπόθαλψη, παράδοση ή παραλαβή προσώπου από άλλον, με ή χωρίς αντάλλαγμα, που πραγματοποιείται με σκοπό την εκμετάλλευση σεξουαλική, εργασιακή, αφαίρεση οργάνων κ.α. χωρίς να χρειάζεται συνεχής άσκηση φυσικής εξουσίας από το δράστη πάνω στο θύμα.[1]
Οι άνθρωποι αυτοί διακινήθηκαν παρά τη θέλησή τους ή με εξαπάτηση και έπεσαν θύματα εκμετάλλευσης από το οργανωμένο έγκλημα. Τα μέσα που χρησιμοποιούνται κατά την στρατολόγηση και διακίνηση των θυμάτων μπορεί να είναι η απειλή ή χρήση βίας, ο εξαναγκασμός, η απάτη, η απαγωγή, η κατάχρηση εξουσίας, η εκμετάλλευση ευπάθειας, η παροχή ωφελημάτων, ο χρηματισμός για τον έλεγχο του θύματος. Η συναίνεση του θύματος εμπορίας ανθρώπων με σκοπό την εκμετάλλευσή του, είτε σκοπούμενη ή πραγματική, είναι αδιάφορη εάν έχουν χρησιμοποιηθεί εξαναγκαστικά, παραπλανητικά ή καταχρηστικά μέσα.
Μορφές trafficking στην Ελλάδα
Η Ελλάδα αποτελεί χώρα προορισμού και ενδιάμεσου σταθμού των θυμάτων παράνομης διακίνησης και εμπορίας ανθρώπων. Εκτιμάται ότι 20.000 γυναίκες και ανήλικα κορίτσια είναι θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης στην Ελλάδα. Μόνο το 1-2% των θυμάτων καταφέρνουν να αποδράσουν από το δίκτυο διακινητών και να διασωθούν.
Οι ειδικότερες εγκληματικές συμπεριφορές που απαντώνται πιο συχνά στον Ελλαδικό χώρο είναι κυρίως: η παράνομη διακίνηση γυναικών με στόχο την σεξουαλική εκμετάλλευση, η αναγκαστική εργασία με στόχο την εργασιακή εκμετάλλευση, ο εξαναγκασμός στην επαιτεία και το εμπόριο βρεφών με στόχο την παράνομη υιοθεσία.
Κυρίαρχη μορφή εμπορίας ανθρώπων στην Ελλάδα παραμένει η σεξουαλική εκμετάλλευση γυναικών που περιλαμβάνει την αγορά και μεταπώληση γυναικών σε επιχειρήσεις που προσφέρουν σεξουαλικές υπηρεσίες σε μπαρ, οίκους ανοχής, σπίτια. Η χρήση βίας που χρησιμοποιείται στα θύματα προκειμένου να συναινέσουν είναι σωματική αλλά και ψυχολογική. Συχνά απειλούν ότι θα βλάψουν όχι μόνο τις ίδιες αλλά και αγαπημένα τους πρόσωπα ενώ τους δημιουργούν χρηματικές οφειλές κρατώντας τα θύματα με αυτό τον τρόπο δέσμια. Άλλος τρόπος με τον οποίο διατηρούν τον πλήρη έλεγχο των θυμάτων είναι η χορήγηση φαρμάκων και ναρκωτικών ουσιών, η καταστροφή των ταξιδιωτικών τους εγγράφων κλπ.
Παράγοντες που οδηγούν στην επιδείνωση του φαινομένου
Οι διακινητές εκμεταλλεύονται μια σειρά από καταστάσεις προκειμένου να εντοπίσουν και να παγιδεύσουν τα θύματά τους. Η παγκόσμια οικονομική κρίση, ο κοινωνικός αποκλεισμός, η φτώχεια, η ανεργία, η έλλειψη ευκαιριών και οι οικονομικές ανισότητες που επικρατούν σε μια χώρα αποτελούν παράγοντες που ευνοούν το έγκλημα της εμπορίας ανθρώπων. Οι πόλεμοι και η διαφθορά αποτελούν, επίσης, συνθήκες που αυξάνουν την ευαλωτότητα ανθρώπων συγκεκριμένων χωρών και κοινωνικών τάξεων με αποτέλεσμα το φαινόμενο της εμπορίας ανθρώπων να οδηγείται σε έξαρση παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι η εμπορία ανθρώπων αποτελεί την τρίτη πιο επικερδή εγκληματική δραστηριότητα μετά το εμπόριο ναρκωτικών και όπλων. Πρόκειται για έγκλημα που αποφέρει υψηλά κέρδη ενώ έχει πολύ μικρό ρίσκο.[2]
Πως αναγνωρίζω ένα θύμα εμπορίας ανθρώπων
Ένα θύμα trafficking συχνά παρουσιάζει τα εξής χαρακτηριστικά:
Δουλεύει σε έναν παράνομο χώρο στον οποίο συνήθως ζει και κοιμάται κιόλας.
Εκδηλώνει έντονο στρες και νιώθει παγιδευμένο και χωρίς διέξοδο.
Του/Της έχουν κατακρατηθεί τα νόμιμα ταξιδιωτικά έγγραφα και εξαναγκάζεται, με απειλές κατά της ζωής του/της ή των δικών του/της ανθρώπων, με σωματική βία (ξυλοδαρμό, βιασμό) ή ψυχολογική βία (ανασφάλεια, τρόμο) να εκδίδεται ή να εργάζεται κάτω από πολύ σκληρές συνθήκες.
Συχνά πηγαίνει στα επείγοντα για τραυματισμούς, αφροδίσια νοσήματα, αμβλώσεις.
Δεν έχει προσωπική ελευθερία και βρίσκεται στη χώρα παρά τη θέλησή του.
Αισθάνεται κοινωνικά στιγματισμένη και φοβάται ότι θα απορριφθεί από την οικογενειακό περιβάλλον σε περίπτωση που μαθευτεί το είδος των υπηρεσιών που παρέχει.
Τα δικαιώματα των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων [3]
Για την προστασία και την υποστήριξη των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων η νομοθεσία της Ε.Ε. αναγνωρίζει ότι έχουν ορισμένα δικαιώματα όσον αφορά τη νομική προστασία, την ιατρική βοήθεια, την προσωρινή διαμονή και άλλα. Η ενημέρωση των θυμάτων εμπορίας ανθρώπων σχετικά με τα δικαιώματά τους είναι απαραίτητη.
Τα θύματα εμπορίας ανθρώπων δικαιούνται συνδρομή και στήριξη αμέσως μόλις οι αρμόδιες αρχές έχουν βάσιμους λόγους να πιστεύουν ότι αποτελούν αντικείμενο εμπορίας ανθρώπων και καθ΄ όλη τη διάρκεια αλλά και μετά την ολοκλήρωση της ποινικής διαδικασίας. Η συνδρομή και η στήριξη δεν θα πρέπει να εξαρτώνται από την προθυμία του θύματος να συνεργαστεί σε ποινική έρευνα, δίωξη ή δίκη. Η συνδρομή και η στήριξη είναι δυνατόν να παρέχονται μόνο με τη συναίνεση του θύματος κατόπιν πλήρους ενημέρωσής του. Τα θύματα δικαιούνται συνθήκες διαβίωσης που να εξασφαλίζουν την κατάλληλη και ασφαλή στέγη και υλική βοήθεια, την αναγκαία ιατρική περίθαλψη συμπεριλαμβανομένης ψυχολογικής βοήθειας και την παροχή συμβουλών και ενημέρωσης.
Οι υπηρεσίες ειδικής υποστήριξης πρέπει να παρέχουν: α) κέντρα υποδοχής ή άλλη κατάλληλη προσωρινή στέγαση για θύματα που χρειάζονται ασφαλή τόπο παραμονής β) στοχευμένη και ολοκληρωμένη υποστήριξη για τα θύματα με ειδικές ανάγκες, όπως είναι τα θύματα σεξουαλικής βίας και βίας λόγω φύλου, συμπεριλαμβανομένης της μετατραυματικής υποστήριξης και συμβουλευτικής.
Τα θύματα έχουν δικαίωμα να ζητήσουν άσυλο και να ενημερωθούν για τις δυνατότητες να τους παρασχεθεί διεθνής προστασία και θα πρέπει να προστατεύονται από επαναπροώθηση (επιστροφή στη χώρα όπου υπάρχει κίνδυνος να τους επιβληθεί η ποινή του θανάτου ή να υποβληθούν σε βασανιστήρια ή σε άλλη απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση ή ποινή).
Που μπορώ να απευθυνθώ
Σε περίπτωση που έχεις υποψίες ότι κάποιος έχει πέσει θύμα εμπορίας ανθρώπων μπορείς να καλέσεις στην άμεσο δράση (100) ή να απευθυνθείς στα εξειδικευμένα τμήματα anti-trafficking της Ελληνικής Αστυνομίας, σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Επίσης μπορείς να καλέσεις στην τηλεφωνική γραμμή SOS 15900, στην τηλεφωνική γραμμή 1109, στην τηλεφωνική γραμμή 197 και να απευθυνθείς στο Κέντρο Συμβουλευτικής Υποστήριξης Γυναικών θυμάτων βίας της περιοχής σου.
[1] Ε. Μίχα & Μ. Μπαλτσαβία, Πρακτικός νομικός οδηγός για την αντιμετώπιση της εμπορίας ανθρώπων.
[2] http://stoptrafficking.gr/el/%CF%84%CE%B9-%CE%B5%CE%AF%CE%BD%CE%B1%CE%B9-%CF%84%CE%BF-trafficking
[3] Τα δικαιώματα της ΕΕ για τα θύματα εμπορίας ανθρώπων, Λουξεμβούργο, 2013 στο site: http://www.isotita.gr/var/uploads/NOMOTHESIA/EU/EU+rights+of+victims+of+trafficking_EL%20pdf.pdf